Ginideach:Possive Case

Beidh mé ag iarraidh an Ginideach a léiriú daoibh. Ná bí ró-bhuartha faoi,má bhíonn ídé mhaith agat air, bheadh sé sin ar fheabhas.
Ar dtús cathain a bhaintear úsáid as? Sna cásanna seo:
1. Nuair atá "of" i gceist,sin possession: M.sh. fear: teach an fhir. An carr: dath an chairr. An doras: cnagaire an dhorais. An bóthar: imeall an bhóthair.
2.Tar éis chun, trasna, timpeall, cois. M.sh: chun na scoile, chun an tí, trasna na sráide, timpeall na páirce, cois na tine,cois na farraige.
3. Tar éis: ag ithe,ag bualadh, ag glanadh , ag ceartú,ag.................Tá na mílte ag-anna ann!!! M.sh. ag glanadh an tí,ag ceartú na haiste, ag ithe an bhuirgéir(buirgéar=a burgar,teens favourite food!!) ag scríobh na litreach,(litir-a letter), ag bualadh an bhuachalla,(buachaill=boy). ag cur báistí(báisteach=rain).
ag comhairleamh an airgid=counting the money.
(nóta: ag means 'at' so this means literally at the counting of the money,now you see why it is possessive).
4. Toisc= because. so it would take the Gin: ní raibh mé ábalta dul amach toisc na haimsire=I could not go out because of the weather.
There are 2 groups os nouns,Firinsneach (masculine),Baininsneach(Fem.)_ , so I'll write examples for you:
Firinsneach: Baininsneach:
An t-airgead An aeróg (aerial)
An t-amhrán An Aill (cliff)
An bád An bhréag (lie)
An bord An chos (leg)
An t-éan An Ordóg (thumb)
An Sagart An tsrón (nose)
An suipéar An tseamróg (shamrock)
An Clúdach (cover,envel.) An Chloch (stone)
An francach (rat) An ghaoth (wind)
An gort (field) An tsráid (street)
An fear An fhuinneog.
An cnoc An duilleog (a leaf).
An buidéal An áit.
Now look at the difference: Fir. nouns are different...can you spot that??
Now I'll write these nouns in the Possessive case: Ginideach in Gaeilge:
Ag tógáil an bháid...........................................ag insint na bréige
trasna an bhoird........................................... bun na coise.
cantain an éin.................................................ionga na hordóige. (nail of the...)
teach an tsagairt...........................................droicheadh na sróine.
ag ullmhú an tsuipéir.................................. ag bailiú na seamróige.
dath an chlúdaigh.................................... ag briseadh na cloiche.
screadaíl an fhrancaigh.................................ar nós na gaoithe
ag treabhadh an ghoirt ......................... cosán na sráide.
teach an fhir. ................................................ag dúnadh na fuinneoige.
barr an chnoic.................................................dath na duilleoige....
ag oscailt an bhuidéil......................................... timpeall na háite.
An Cearrbhach: teach an chearrbhaigh.
an bhean óg: fear na mná óige.
an mháthair : páistí na máthar páistí an athar
an Lá: i lár an lae. deireadh na míosa. (mí=a month)
That's it for now,I have to correct your copies. Is this a help? Please let me know,please.

Bean Óg:A coibhneas lena fear chéile.

Bean Óg:A coibhneas(gaol) (the relationship) lena fear chéile. // Ní raibh an gaol lena fear go maith. Bhí sé ag obair sa chathair,agus thagadh sé abhaile ag an deireadh seachtaine. Níor chabhraigh sin leis an ngaol,mar bhíodh sí uaigneach i rith na seachtaine. Bhí sí fágtha lena smaointe,mar ní raibh chomhluadar (company) eile aici. Is dócha go mbíodh sí ag smaointiú ar a gaol leis. Fear tiarnúil ab ea é. Níor thaitin smidiú leis,mar shampla. Bhí sé seo mí-réasúnta,go mórmhór toisc go raibh sí ina bean óg gleoite(pretty).
Dúirt sé go raibh sé "ardaigneanta", is é sin ina fhear an-léannta. Is dócha ,mar sin, go raibh sé ardnósach(snobbish). Chuir sé seo brú uirthi,mar bhí sí ag léamh leabhar "trom"ar an trá,"The Co-opmovement". Freisin scríobhach sí "litreacha cúramacha liteartha"(carefull high-brow letters) chuige. Tá sé soiléir go raibh sí ag iarraidh é a shásamh! Bhí sí ag iarraidh bheith ina bean chéile mhaith.
Ar a bealach abhaile ón trá bhí sí ag déanamh buartha(worrying) faoina saol leis an mbrúid seo(tyrant). Bhí uirthi na lampaí a lasadh,crot maith a chur uirthi féin agus "béile feola"a ullmhú dó! Theastaigh uaidh go mbeadh sí "gealgháireach"(bright @ merry) nuair a thiocfadh sé abhaile! Táim cinnte go raibh sé ag caitheamh léi mar pháiste!(treating her like a child).
Freisin bhí uirthi na páistí a chur a luí! Tá sé seo dochreidte(unblievable). Athair ,agus níor theastaigh uaidh a páistí féin a fheiceáil! Nuair a chuimhnigh sí (remembered) ar na táscanna (tasks) abí le déanamh aici,tháinig "craitheadh coirp"uirthi. Léiríonn sé seo go raibh a grá dó ag dul in éag(dying).Ní raibh sí ábalta an brú intinne a sheasamh a thuilleadh(anymore).
Bean leochaileach(frail,sensitive) ab ea í. Ní raibh a pairtnéir feiliúnach di(suitable). Fear mí-réasúnta(unreasonable) ab ea é. Níor thug sé seans di bheith sona agus grámhar. Mharaigh a éilimh(demands) a grá dó. Fear díchéillí (foolish) ab ea é. Níor thuig sé ról an fhir(a man's role) sa phósadh. Cheap sé go raibh an fear ós cionn (above) a mhná. Bhí sé lán-de-féin(full of himself). Bhí uirthi ceacht(lesson) a mhúineadh dó.
( Nótaí sa bhreis: bhí easpa tuisceana air. =lack of understanding. Bhí sé éilitheach =demanding. Bhí sé an-léannta,cosúil le múinteoir,dar leis féin.
Bhí sé mursanta=domineering. Tiarnúil=like a tyrant.
A Bhean: bhí sí buartha.(worried). Ní raibh sí folláin,mar bhí sí "chomh caol le gáinne. Bhí strus uafásach ar a hintinn,mar thagadh meirfean uirthi ,scaití,nuair a bhíodh sí ag caint.(used to feel faint ,sometimes,when she was talking.) Bhí "tuirse d0-inste ag brú uirthi=an unspeakable tireness was oppressing her.
Tréithe eile a bhain léi=Bhí sí ina máthair mhaith chúramach. Thug sí togha na haire(best of care) dá páistí. N.B.dá=do a. Bean dílis (faithful)ab ea í.

An Bhean Óg,bean abhí buartha imníoch.

Bean Óg: Cheapfá go mbeadh an Bhean Óg sona. Bhí beirt pháiste álainn aici. Bhain sí leis an meán-aicme,mar bhí sí gléasta go cuí don aimsir bhrothallach,bhí glór "ceolmhar"aici, 7 bhí Gaeilge ar eolas aici,"thug sí focail dóibh i nGaeilge".
Ach léirítear dúinn go raibh sí buartha. Bhí sí chomh caol "le gáinne", 7 bhí "tuirse do-inste ag brú uirthi". Nuair a bhíodh sí ag caint le daoine thagadh meirfean uirthi go tobann. Freisin bhí a fear chéile ag obair sa chathair,thagadh sé abhaile ag an deireadh seachtaine. Bhí sí léi féin i rith na seachtaine,gan chomhluadar aici ach páistí óga. Freisin, bhí fadhb leis an mac óg,mar bhí sé "mall"ag foghlaim. Bhí sí cónaí sa Ghaeltacht,ach ní raibh aici ach "gaeilge na scoile". Mar sin bhí sí gan chairde ann. Mar barr ar gach donais,ní raibh a gaol(coibhneas) lena fear sona. Fear tiarnúil mursanta ab ea é.
Ba mhaith leis "í bheith cosúil leis féin". Dar leis féin bhí sé "ardaigneanta", (high minded,intellectual). Fear mí-réasúnta ab ea é. Léirítear é sin ag deireadh an scéil, mar "bhí uirthi" na lampaí a lasadh, an teach a ghlanadh,í féin a chóiriú t'réis bheith ar an trá, na páistí a chur a codladh,agus dinnéar a dhéanamh dó . "suipéar blasta" adúirt sé léi
Bhíodh sí ag iarraidh bheith ina bean chéile mhaith, mar "scríobhadh sí litreacha cúramacha liteartha" chuige.Thóg sí leabhar "trom"léi don trá, "The Co-op Movement". Ach bhí ag teip uirthi é a shásamh,bhí brú uafásach ar a intinn,an bhean bhocht. Freisin ní raibh sí go maith ag "obair chistine", nó "fúáil". Ba droch-bhuntáistí iad san do bhean phósta ag an am sin. Tá mé cinnte gur chuir siad-san brú 7 strus uirthi, mar cheap sí go raibh sí "diomhaoin"(idle,no good).

Briathar Saor: Passive

Passive Voice: Briathar Saor. The car hit him. this is active voice,we know who did the action. " He was hit by a car", this is passive voice, we do not know who hit him! Another example: "She broke the vase". and "the vase was broken". The latter is passive, we do not know who broke the vase.
Now I'll show you how to do this in Gaeilge: First the irregular verbs that you need: 1. Fuair sé an litir sa halla: Fuarthas an litir sa halla. 2. Rug sé ar an liathróid mhór : Rugadh ar an liathróid mhór. 3. Dúirt an múinteoir go raibh sí falsa(lazy). Dúradh go raibh sí falsa: it was said that she was lazy. Remember: Rugadh í= she was born: Rugadh uirthi= she was caught. Rugadh mé = I was born. Rugadh orm= I was caught/ grabbed!
Do not do any more irregular verbs. So now I'll look at the sets of verbs: Grúpa 1. the - ann verbs. 1. Dhún an príomh-oide an scoil: Dúnadh and scoil. 2. Chuir sí na cóipleabhair sa chófra: Cuireadh na cóipleabhair sa chófra. 3. Thiomáin Daid an carr abhaile go tapaí. Tiomáineadh an carr abhaile go tapaí. 4. Níor ith sí an dinnéar a rinneadh a Maim: Níor itheadh an dinnéar a rinne a Maim. 5. Níor ghearr sé an féar sa ghairdín tosaigh: Níor gearradh an féar sa ghairdín tosaigh. Please note carefully: there is no séimiú in the Past (Aimsir Chaite). níor gearradh, níor dúnadh , níor glanadh, níor siúladh ar scoil.
Now I'll look at the- íonn verbs: 1. They bought chips for lunch. Ceannaíodh sceallóga don lón. That is , chips were bought for lunch. 2. Maim order dinner on the phone for eight o'clock. Ordaíodh dinnéar ar an bhfón le haghaidh a hocht a chlog. 3. Pádraic collected the homework yesterday, Bailíodh an obair bhaile inné. the h/w was collected yesterday. 4. Réitigh Aidan an cheist mhatamatice. Réitíodh an cheist mhatamatice. The maths problem was solved.
// Now all these sentences are in the past tense. Of course you can do them all in the Present and Future too. Now I'll give you an exercise to do, and you must hand it to me , to be corrected . 1. Chuir an múinteoir ceist uirthi, agus thug sí an freagra ceart. 2. Cheistigh an garda an fear faoin robáil. 3. He found the money under the seat. 4. Shocraigh an príomh-oide an scoil a dhúnadh de dheasca na haimsire dona. 5. Bhuail an gluais-rothar an bhean abhí ag siúl trasna na sráide. (Note: find: you can use aimsíonn or faigheann).

Níl Aon Níl

Dán: Níl Aon Ní: Conas a léirítear an préamhthéama? Is é grá do Dhún na nGall 7 grá daonna an p/th den dán seo. 1) tugann an file íomhánna áille den chontae sin dúinn. Níl aon ní chomh síochánta leis,deir sé, agus an oíche ag titim, "clapsholas smólaigh"a thugann sé air. Le cúpla focal cruthaíonn sé íomhá álainn den Nádúr. Tá cur síos ait 7 álainn ar an spéir, is buicéad í, is é sin tá dath liath air de bharr na scamall, tá an ghrian ag briseadh tríd na scamaill agus tá na gathanna gréine ag titim ar an oileán,'Inis Bó Finne". Tá íomhá álainn den bheirt leannán 7 iad ag caint le chéile.Beidh sé ag caint go grámhar románsúil léi, "Bheadh briathra ag bláthú ar ghas mo ghutha"deir sé. Tá an meafar "gas mo ghutha"iontach deas 7 mistéireach, is cos phlanda é "gas", bheadh siad mar chuid den Nádúr,dá dtiocfadh sí! Tá onómaitipé san íomhá dena "cloigíní gorma". Buaileann siad le chéile ag déanamh cheoil! Cloiseann muid an ceol sa líne,cruthaíonn sé é leis na fuaimeanna "gc" agus "g". Tá pictiúr álainn den saol a thaitníonn leis an bhfile sa Véarsa deiridh. "ciúinchónaí sléibhe", sin an saghas áit chónaithe ab'fhearr leis! 2. Baineann sé úsáid as meafair chun an p/th a léiriú. M.sh clapsholas smólaigh, buicéad stáin na spéire, gas mo ghutha, leis na meafair seo éiríonn leis atmasféar álainn den Dúlra a phéinteáil, 3. Tá an friotal (language) ciúin aoibhinn, feileann sé seo do dhán grá. M.sh. níos suaimhní ná clapsholas smólaigh". Tá ceol sna fuaimeanna ciúine aoibhne sin.Freisin "buicéad stáin na spéire" tá an uaim(allit.) deas taitneamhach,an "s" "s". Ach tá codarsnacht ann nuair a labhrann sé faoin chathair. Is "brúchtbhaile balscóideach " is é sin áit shalach ghránna,tá na fuaimeanna sin garbh, rud a léiríonn déistin (disgust) an fhile leis an chathair. Tá "gleo tráchta"ann "gan stad". Arís fuaimeann garbha, tá an fhuaim "acht" garbh gránna.

A grád amháin (only for A students. AGC.

"A" mic léinn amháin(only for 'A" students). An aimsir ghnáthchaite. That is the continual past tense. Take this sentence: We used to start school at 8.30. It is the continous past tense. It is written: "Thosaíodh muid ar scoil ag 8.30. Now I'll do other sentences for the "A"students only. //// 1. She used to be early : Bhíodh sí go luath. 2 She used to come in her carr: Thagadh sí ina carr féin. 3 She used to go home at five: Théadh sí abhaile ag a chúig. /// Now I'll do the -ann verbs: 1. He used to close the school at six. : dhúnadh sé an scoil ag a sé. 2. I used to clean my own room: Ghlanadh mé mo sheomra féin. 3. He used to lose his money often: chailleadh sé a chuid airgid féin go minic. 4. I never used to do it: Ní dhéanadh mé é riamh! /// Now I'll explain the - íonn verbs and that's it,girls and boys!! 1. He used to collect the essays on Monday: Bhailíodh sé na haistí Dé Luain. 2. Maim used to order our dinner on the phone: D'ordaíodh Maim ár ndinnéar ar an bhfón. 3. I used to buy sandwiches for my lunch: Cheannaíodh mé ceapairí le haghaidh mo lón. 4. We used to solve all the problems: Réitíodh muid na fadhbanna go léir. //// Now I'll write about the "Bean Óg" in the AGC!! Nuair a dhúisíodh na páistí, d'ullmhaíodh sí iad le haghaidh na trá, Chuireadh sí a gcuid éadaí orthu. Shiúladh sí don trá. Théadh siad ag lapadaíl (paddling) san uisce. Thriomaíodh sí iad le tuáille. Thiteadh siad ina gcodladh. Léadh an bhean óg leabhar. Ní bhíodh smideadh(make-up) uirthi. Ghlanadh sí an teach. Lasadh sí na lampaí ola. Chóiríodh sí(do herself up) í féin go deas. D'fhanadh sí lena fear chéila. Bhíodh na páistí ina gcodladh.

An Cearrbhach Mac Cába.

Nótaí ar an Scéal: Fear leisciúil falsa ab ea an C. Ní dhearna sé aon obair ar an "giota beag talaimh"abhí aige. Bhí sé pósta, ach bhí sé ina fhear chéile dona. Chaith sé gach oíche amuigh ag cearrbhachas! Bhí sé leithleach(selfish), ba chuma leis faoina bhean chéile. Fiú (even), tháinig sé abhaile maidin amháin ag breacadh an lae!(daybreak). Ní dhéanann sé ach rud amháin súáilceach(virtous or good) i rith an scéil. Taispeáineann sé trócaire(mercy) don ghasúr bocht,nuair a mhúineann sé paidir dó. Chaith sé go dona lena bhean(treated her badly). Is fear an-mhaith é Dia,tá sé an-dathúil("dóighiúil), agus cineálta(kind). "Gheobhaidh tú sin"ar sé gach uair a d'iarr an C. achainne air!
A mhalairt atá fíor(opposite) maidir leis an mBás. Is fear gránna é, Bhí sé "ard cnámhach". Bhí sé "dubh buí meirgeach"san aghaidh! Tríd an scéal tá sé ag iarraidh(trying) an C. a mharú. Is é an Bás a dúirt leis an C. dul ar ais chuig Dia 7 achainní a iarraidh air. I mo thuairim,bhí fhios aige cén saghas fir(of man) ab ea an C. , agus go n-iarrfadh sé achainní leithleacha(selfish requests). Mhillfeadh sé é féin! (he would destroy himself). Rinne an Bás margadh leis Dá mbeadh an Bás ina shuí ag ceann na leapa ní bheadh cead aige an duine tinn a leigheas. Ach bhris an C. an margadh sin sa Spáinn, nuair a chas sé an leaba timpeall. Mar sin b'fhear fealltach é. (not trustworthy,treacherous). ///// D'éalaigh an C. ón mBás trí huaire. "lig dom dul abhaile leis an ór,7 chun mo thiomna (will) a scríobh".ar sé leis an mBás. Ansin las sé coinneal,dhóigh sé é (burnt it) go dtí an bun,agus shéid sé as é nuair a thug an Bás spás dó!(time). Arís dúirt sé "tá tart orm"nuair a tháinig an Bás t'réis seacht mbliana eile. Bhí an Bás greamaithe den úll! Ansin tháinig an Bás arís,t'réis sceacht mbliana eile. "Lig dom paidir a rá"arsa an C. Ach ní dhúirt sé an phaidir sin. N.B. Bhi sé ag buachan (winning) i gcónaí sa choimhlint(conflict) leis an mBás. ///// Sa deireadh bhí an Bás níos cliste ná é. Cheil sé é féin(he hid himself) i ngasúr. Múin an C. paidir don ghasúr 7 mharaigh an Bás é , "thacht sé tirim é." (choked him completely). /// Tá an radharc in Ifreann an-ghreannmhar. Bhuail sé na Diabhail gach uair ag an cártaí. Chaith siad é amach ó Ifreann! Shuigh sé go foighneach taobh amuigh de gheataí na bhFlaitheas(gates of Heaven). Sa deireadh lig Naomh Peadar dó dul isteach. Tá ceacht dúinn anseo, is é sin, má tá tú go maith rachaidh tú ar Neamh!!!

Briathra

Cúigiú Bliain: Tá an píosa seo san A.F.(future). Beidh béile agam ag a chúig. Íosfaifh mé prátaí bruite. Ullmhóidh Maim an béile dom, níl mé go ró-mhaith chuige sin! Ach, leagfaidh mé an tábla, agus cuirfidh mé na gréithre amach air. Tiocfaidh m'athair abhaile ag a sé. Tabharfaidh sé bronntanas dom,mar is gnách,(as usual). Rachaidh chun mo sheomra ag a hocht. Déanfaidh mé m'obair bhaile ansin. Gheobhaidh mé aiste le scríobh 7 réiteoidh mé na fadhbanna Matamatice!
Anois ba mhaith liom é sin a chur san M.C. (could or would). Seo mar a scríobhann mé an M.C. /// Bheadh béile agam ag a chúig . D'íosfadh mé prátaí bruite. D'Ullmhódh Maim an béile dom, Ní bheadh mé go ró-mhaith chuige sin! Ach, leagfadh mé an tábla,agus chuirfeadh mé na gréithre amach air. Thiocfadh m'athair abhaile ag a sé. Thabharfadh sé bronntanas dom, mar ba ghnách. Gheobhadh mé aiste le scríobh 7 réiteodh mé na fahdbanna Matamatice. /// anois cuirfidh mé na briathra sa Modh Coinníollacha(would/could). Bheadh béile agam.. d'íosfadh mé.....d'ullmhódh Maim...Ní bheadh me ró-mhaith...leagfadh mé an tábla....chuirfeadh mé....thiocfadh m'athair abhaile...thabharfadh sé...mar ba ghnách leis....rachaidh me chun mo sheomra..dhéanfadh mé m'obair bhaile...gheobhadh me'. réiteodh mé na fadhbanna(I would solve the problems).
Féach mar a rinne mé an M.C. gheobhaidh = gheobhadh, beidh=bheadh, íosfaidh = d'íosfadh mé, réiteoidh mé = réiteodh mé. tabharfaidh mé =thabharfadh mé.